The Usual Suspects – Brian Singer

The Usual Suspects - Brian Singer

The Usual Suspects en de kwestie van de betrouwbare verteller

‘Grúwelijke film’ is het spontane commentaar bij de kapperszaak in de Boomgaardstraat als de film ‘The Usual Suspects’ (Brian Singer, 1995) even ter sprake komt. Het ‘gruwelijk’ is een compliment en heeft weinig gruwel maar alles met de impact te maken. Vijf boeven geleid door een onzichtbaar kwaad genius beginnen aan een schier onmogelijke opdracht. De film draait 26 juni éénmalig in Cinema Waalse Kerk, maar nu eerst de kwestie:

De film kreeg twee Oscars en de ensemble cast met Kevin Spacey, Gabriel Byrne, Stephen Baldwin Kevin Pollak, Benicio Del Toro, Chazz Palminteri, Pete Postlethwaite mag er wezen. Maar toen de film uitkwam was de kritiek verdeeld. Janet Maslin de toenmalige criticus van de New York Times was lovend. Evenals het publiek, dat deelde de mening van de jonge mannen bij de kapper begin juni 2018. Het tijdschrift RollingStone was evenzeer enthousiast: ‘The Usual Suspects is the freshest, funniest and scariest crime thriller to come along since Pulp Fiction’, ‘The Usual Suspects is de meest frisse, grappigste en meest beangstigende thriller sinds ‘Pulp Fiction’’. De verwijzing naar Tarantino’s film uit 1994 is een groot compliment. ‘Gruwelijke film’ dus.

Niet voor Roger Ebert (1942-2013) de legendarische filmcriticus van van de Chicago Sun-Times. Ebert trok de film niet: ‘I prefer to be amazed by motivation, not manipulation’, ‘ik wil verbaasd worden door beweegredenen van mensen, niet door manipulatie’. Ook als je een liefhebber van ‘The Usual Suspects’ bent is het interessant om Ebert een stukje in zijn nogal vernietigende kritiek te volgen. De grote criticus zegt dat de film beter was geweest als de nadruk op karakter ontwikkeling van de personages had gelegen in plaats van op de wijze waarop het verhaal verteld wordt. Meestal ging Ebert niet in de schoenen van de filmmakers staan, hier deed hij dat wel. Ebert was duidelijk kwaad over de film. Niet alleen kwaad omdat hij zich gemanipuleerd voelde maar ook omdat de personages onvoldoende diepte hadden. Ebert’s tweede verwijt -motivatie of diepte van de personages is niet onterecht. ‘Maar’, kan je tegenwerpen, ‘The Usual Suspects’, is een geen high drama, het is een thriller. Dan het eerste verwijt: manipulatie.

The Usual Suspects - Brian Singer

Wat is er aan de hand? Scenarist McQuarrie (‘Valkyrie’) en regisseur Singer (‘X-Men’) maken gebruik van wat in de literatuurwetenschap wel de ‘onbetrouwbare verteller’ wordt genoemd. ‘Baron Münchhausen’ of ‘American Psycho’ (Bret Easton Ellis) zijn klassieke voorbeelden van zo’n unreliable narrator. Een ander is ‘Life of Pi’ van Yann Martel waarin Piscine Molitor Patel,, ofwel Pi, de held van het verhaal een hele menagerie bij elkaar verteld over zijn verschrikkelijke zeereis (in 2001 verfilmd door Ang Lee). ‘Der Blechtrommel’ (Grass, 1959 / Schlöndorff. 1979) en ‘Fight Club’ (Palahniuk / Fincher, 1999) zijn andere voorbeelden, evenals ‘Shutter Island’ (Delahane , 2003 / Scorsese, 2010). Het aantal voorbeelden kan moeiteloos uitgebreid worden en veel onbetrouwbare vertellers zijn er niet op uit de luisteraar te misleiden. Teddy Daniels de held uit ‘Shutter Island’, de Rebecca uit het gelijknamige boek (Du Maurier) en film (Hitchcock ) en de lustbezeten held uit Nabokov / Kubrick’s ‘Lolita’, geloven zelf in hun verhaal.

In ‘The Usual Suspects’ wordt de bloedstollende toedracht vertelt in een lange reeks flash-backs gezien door de ogen van een ondergeschikt bendelid (Kevin Spacey) aan de hem verhorende rechercheur (Chazz Palminteri). In cultuur, kunst, retorica en nog veel meer categorieën uit de ons omringende werkelijkheid zijn tot op zekere in zekere mate als manipulatie te benoemen. Belangrijk zijn de context en de conventies die we afgesproken hebben over wat toegestaan is of niet. Zeker in kunst, literatuur, muziek en film kan manipulatie an sich, geen verwijt zijn.

Intussen maakte het enthousiasme van het publiek dat de film een veelvoud opbracht van de zes miljoen dollar die hij kostte. Kevin Spacey recent in opspraak geraakt in de reeks #MeToo beschuldigingen, kreeg in 1996 een Academy Award voor zijn rol in de film. Christopher McQuarrie kreeg voor zijn scenario eveneens een Oscar. En de meeste recensenten werden niet kwaad om de film. Ze raakten gefascineerd door het knappe netwerk van misleidingen dat de vertellers spannen en door het spel van Spacey, Del Toro, Palminteri en Byrne.

Vergeleken met de bovengenoemde elementen is het feit dat de film grotendeels in de haven van Los Angeles speelt, goed voor 1/5 van de goederen die de VS binnenkomen, ondergeschikt.

‘The Usual Suspects’ maakt deel uit van een reeks films spelend in wereldhavensteden, vertoond in Cinema Waalse Kerk. De voorfilm ‘Gasfabriek’ is een korte stomme film uit historische Rotterdam die muzikaal wordt begeleid door Maciej Domaradzki. Voor- en hoofdfilm worden kort ingeleid door de schrijver van dit stukje. Adres: Pierre Baylestraat 1, 3011 BH (aan de Schiedamse Vest).
De datum: Dinsdag 26 juni 14.00 uur. Einde circa 16.30.

The Usual Suspects - Brian Singer

Email dit artikel naar een vriend Email dit artikel naar een vriend

About Ronald Glasbergen