Leviathan – Andrey Zvyagintsev

recensie ‘Leviathan’ – Andrey Zvyagintsev

‘Kunt gij de Leviathan ophalen met een vishaak? Of laat zijn tong zich met een touw bedwingen?’ Nikolaj, de held uit de film ‘Leviathan’ van Zvyagintsev krijgt raad van een priester. Hij vroeg hem of het God’s bedoeling was dat zijn geliefde zou sterven. De priester antwoordt met een citaat uit de Bijbel. Job is daar net als Nikolaj de man die zonder veel zonden te begaan, ramp op ramp te verduren krijgt.

De ramp die Nikolaj het eerst zal treffen is dat de corrupte burgemeester van het stadje aan Noordelijke Barentszee een geschenk aan zijn kiezers wil laten doen in de vorm van een kerk. De locatie die hij op het oog heeft, is die waar het huis staat waar Nicolaj met zoon Romka (Sergey Pokhodaev) en vrouw Lilya wonen. Personen en drama genoeg in deze film, die door Andrey Zvyagintsev zelf omschreven wordt als komedie, waar ‘op het einde niemand meer lacht’. Minstens even belangrijk in die ‘komedie’ is het is het landschap, waar het uitgestrekte Euraziatische continent ophoudt (bij de stadjes Kirovsk en Teriberka) en de Noordelijke IJszee begint, dat hard, hoog en ruig, ook in de zomer een soort onverbiddelijkheid heeft. Gods wegen zijn ondoorgrondelijk, zegt de dorpspriester tegen Nikolaj, en die God zou makkelijk dat landschap kunnen zijn.

recensie ‘Leviathan’ – Andrey Zvyagintsev

Filmer Andrey Zvyagintsev (1964) groeide op in het Siberische Novosibirsk, ging daar naar de theaterschool om acteur te worden. Hij zette zijn werk en studie als acteur voort in Moskou tot hij eind jaren negentig de kans kreeg een drietal TV episoden te regisseren. In 2000 maakte hij zijn eerste speelfilm ‘De terugkeer’ (‘The Return’ / ‘Vozvrashchenie’) over twee broers die onverwacht door hun lang verdwenen vader op sleeptouw worden genomen. De film kreeg meerdere onderscheidingen waaronder een ‘Gouden Leeuw’ in Venetië. Ook zijn volgende films zijn alleen onderscheiden. ‘Leviathan” kreeg een Golden Globe, was genomineerd voor een Oscar en kreeg in Cannes een Gouden Palm voor beste scenario. ‘Leviathan’ is van de vijf speelfilms die Zvyagintsev tot nu toe maakte – de laatste was ‘Loveless’ (2017) over een jongetje dat in de echtscheidingsperikelen van zijn ouders verloren raakt- de film die het meest als kritisch over de constellatie staat, kerk, corruptie te lezen is. Die lezing had ik de Russische minister van cultuur, Vladimir Medinsky, noemde de impliciete kritiek op de Russch Orthodoxe kerk, die hij in de film zag, alle perken te buiten gaan.

De burgemeester (Roman Madyanov) heeft de rechtelijke macht en de politie van het plaatsje stevig in zijn zak. De kerk steunt hem daarin en de burgemeester laat niet na die macht met hetdoel verrijking van hem en de hem getrouwen, ook illegaal en met geweld te gebruiken. Nikolaj (Aleksey Serebryakov) laat het er niet bij zitten en haalt er zijn oude vriend Dmitriy (V.Vdivichenkov), een jurist uit Moskou bij. Het lijkt te gaan helpen en de advocaat boekt enig succes. Een jachtpartij en de tussenkomst van Lilya (Elena Lyadova), de jongere vrouw van Nicolaj, compliceert de verhouding tussen de twee vrienden. Zoon Romka zoekt zijn heil bij vrienden aan de baai. De drank biedt Nicolaj, we zijn in een Slavische wereld, waar drank een integraal vaak ruim bemeten deel van het leven uitmaakt, maar tijdelijk soelaas. Hobbes schreef in 1651 dat burgeroorlog en de strijd van alleen tegen allen alleen vermeden kon worden door een sterke onverdeelde regering, de Leviathan uit de titel van zijn boek. De ironie is natuurlijk dat een sterke regering eenheid kan aanbrengen maar ook kan onderdrukken.

recensie ‘Leviathan’ – Andrey Zvyagintsev

Voormalig acteur Zvyagintsev, haalde zijn aanvankelijke inspiratie uit het verhaal van Marvin John Heemeyer, de Amerikaan die zijn bulldozer tot tank ombouwde om daarmee de gemeenschap te lijf te gaan, maar ondanks de ontegenzeggelijke eenvoud van het verhaal, is Nicolaj niet met Heemeyer te vergelijken. hij heeft geduld tegenover het monster, de ‘Leviathan’ die alles en iedereen dreigt op te slokken. Met hulp van de fotografie van Mikhail Krichman en goede acteurs als Lyadova maakte Zvyagintsev opnieuw een magistrale film.

‘Leviathan’ draait op zaterdag 22 december oktober om 14.30, éénmalig in de Centrale Bibliotheek op de vierde verdieping als opening van de reeks ‘Films uit de Periferie van Europa’. De Toegang is gratis. De film wordt om 14.00 uur ingeleid door Ronald Glasbergen.

recensie ‘Leviathan’ – Andrey Zvyagintsev

Email dit artikel naar een vriend Email dit artikel naar een vriend

About Ronald Glasbergen