recensie Bridges of Spies – Steven Spielberg

recensie Bridges of Spies - Steven Spielberg

Bij gebrek aan een echte winter dit jaar is de nieuwe film van Spielberg ‘Bridge of Spies’ een goed alternatief. De Koude Oorlog is er op zijn koudst en ‘Bridge of Spies’(2015) speelt voor een belangrijk deel in het besneeuwde Berlijn van begin 1962. De Berlijnse Muur die Oost en West deel, staat er net. Op verzoek van de CIA moet verzekeringsadvocaat James Donovan (Tom Hanks) proberen een spionnenruil tot stand te brengen.

Spion en kunstschilder
Spielberg’s film volgt historische gebeurtenissen uit de late jaren ’50 van de vorige eeuw. In New York is de FBI een Russisch spionagenetwerk op het spoor gekomen. In het kader van hun onderzoek schaduwen ze kunstschilder Emil Robert Goldfus (Mark Rylance). Goldfus wordt in de ochtend van 7 juli 1957 gearresteerd. In zijn appartement en in zijn studio wordt materiaal om microfilms mee te maken gevonden alsmede ander typisch spionagemateriaal zoals holle manchetknopen, holle munten om de microfilms in te verbergen en korte golf radio’s.
Na zijn arrestatie weigert Goldfus mee te werken met zijn ondervragers. De FBI denkt alleen te weten dat Goldfus eigenlijk Rudolf Ivanovich Abel heet en kolonel in het Russische leger is. In werkelijkheid is Goldfus een Brit van geboorte met de naam Fischer en is in 1948 vanuit Rusland, via Polen, Zwitserland en Canada, met hulp van verschillende sets valse papieren in 1948 in de Verenigde Staten gearriveerd. Daar heeft hij uiteindelijk de naam Goldfus aangenomen. Kolonel Abel was een vriend van hem maar is overleden. De ironie is dat als de FBI bekend maakt dat ze Abel gearresteerd hebben, de Russen weten dat de FBI maar de halve waarheid in handen heeft.
Goldfus /Abel/ Fischer had in Amerika als dekmantel de beroepen kunstschilder en fotograaf. In de loop der tijd ontwikkelde hij zich ook tot een behoorlijk goed schilder. Door die beroepen wekten zijn zijn onregelmatige leven en zijn lange reizen weinig argwaan. In het Amerikaanse kernproefcentrum bij Los Alamos in New Mexico werkten enkele geleerden met –verborgen- communistische sympathieën. Abel smokkelde van hun gekregen atoomgeheimen door naar Rusland. Eind jaren ’50 begin ‘60 is de Koude Oorlog op zijn heetst. Abel hangt de doodstraf boven het hoofd.

recensie Bridges of Spies - Steven Spielberg

De U-2 affaire
James Donovan (Tom Hanks), een New Yorkse verzekeringsadvocaat van middelbare leeftijd, wordt aangewezen als advocaat van Abel. Donovan heeft weliswaar eerder bij het oorlogstribunaal in Neurenberg gewerkt, maar heeft op dat moment al jaren geen strafrecht meer gedaan. Op het verdedigen van een alom gehate buitenlandse spion zit hij niet te wachten. Met tegenzin neemt hij de zaak aan. Nog voor het proces begonnen is, legt rechter Byers (Dakin Matthews) aan Donovan uit hoe het proces gaat lopen: ‘Deze man moet een eerlijk proces krijgen, maar laten we elkaar niet in de maling nemen’, ofwel: Hij is zo schuldig als de pest en zal de hoogste straf krijgen’.
Intussen hebben Donovan, advocaat-met-tegenzin, en zijn stoïcijnse afwijzende cliënt Abel elkaar enkele malen gesproken. Beiden hebben de publiek opinie tegen zich en door beider eigenzinnigheid is een vorm van wederzijds respect aan het ontstaan.
Laat het aan Spielberg over hoe dat proces in beeld wordt gebracht, hier toont zich de grootmeester, de filmtovenaar, geholpen door twee uitstekende acteurs, Tom Hanks en Mark Rylance.
Abel wordt op alle aanklachten schuldig bevonden maar ontsnapt dankzij Donovan aan de elektrische stoel. Hij wordt veroordeeld tot dertig jaar.
Drie jaar later, op 1 mei 1960, wordt bij Sverdlovsk boven Rusland een Lockheed U-2, een hoogvliegend Amerikaans spionagevliegtuig neergeschoten. De piloot, Gary Powers, wordt tijdens een ‘showproces’ (vergelijk de aanhalingstekens met het citaat van rechter Byers hierboven) in Moskou veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf.
In 1961 wordt Donovan benaderd door de CIA. Ze vragen hem te assisteren bij een spionnenruil tussen de Russen Amerikanen, spion Abel voor piloot Powers. Donovan stemt toe. In het geheim, zelfs zijn vrouw mag van niets weten, vertrekt hij naar Berlijn. Daar begint Donovan besprekingen met de Russen en de Oost Duitsers. De contacten lopen moeizaam en worden gecompliceerd doordat Donovan zich niet beperkt tot de zaak maar zich ook het lot van anderen aantrekt. Het is hartje winter en Donovan is onafgebroken verkouden, wat hij verdrijft met whisky.

recensie Bridges of Spies - Steven Spielberg

Goed, kwaad en oorlog
Regisseur Steven Spielberg en chef-cameraman Janusz Kaminski filmen de Berlijnse winter in vale kleuren, passend bij de kou en grauwheid van het hart van de Koude Oorlog.
Steven Spielberg bespeelt in veel van zijn films, Jaws (1975), `E.T.’(1982) de emotie zoals dat Hitchcock voor ogen stond. Die zei ooit eens dat hij het liefst met zijn films als een organist de emoties van het publiek zou willen bespelen. Spielberg slaagt er in dat in vrijwel alle registers van zijn film te doen. Voeg daar de heel precies in stijl met de plaats en tijd vormgeving, de acteurs en het perfectionisme van de kadrering van de regisseur aan toe en je hebt een sfeervolle uitstekende film.
Intussen laat Spielberg er evenals in zijn eerdere op feiten gebaseerde films zoals ‘Schindler’s List’ (1993), ‘Saving Private Ryan’(1998) en ‘Lincoln’ (2012) laat ‘Bridge of Spies’ geen twijfel over bestaan waar ieder van zijn personages staat. Het drama is wat het is. Maar bij deze film zit de suspense tevens in het grijsgebied tussen goed en kwaad. De film stelt net als Spielberg’s andere grote historiefilm ‘Munich’ uit 2005 de impliciete vraag of goed en kwaad -in dit soort situaties- wel zo veel van elkaar verschillen.

Bridges of Spies is te zien in Cinerama en de Pathé bioscopen

Email dit artikel naar een vriend Email dit artikel naar een vriend

About Ronald Glasbergen