recensie ‘Dood van een handelsreiziger’ door Ro Theater

Dood van een handelsreiziger door Ro Theater

‘Dood van een handelsreiziger’ in regie van Zandwijk zwelt op tot hedendaagse duidingsmythe

Natuurlijk, het stuk ‘Dood van een handelsreiziger’ (1949) van Arthur Miller heeft al mythische proporties. Maar voor de opvoering van elk klassiek stuk komt het er op aan een vertaling te vinden naar zijn eigen tijd. Te stellen dat regisseur Alize Zandwijk hier volledig in slaagt is een understatement. Alleen al het openingsbeeld maakt het mythische universum dat Zandwijk oproept direct voelbaar en verliest nergens in de voorstelling zijn verontrustende boodschap, mede door het verbluffende spel van Herman Gilis als Willy Loman.

Het stuk opent met de frêle, stripachtige gestalte van singer-songwriter Maartje Teussink. Zij brengt gloedvol de all American gospel song ‘When He cometh’ ten gehore terwijl Gilis als een kromgetrokken ‘bochelaar’ twee loodzware koffers het toneel op sleept. In de immens zwart afgezette ruimte staat een minuscuul kindertekening-achtig huisje waar een lijnenspel van rode draden letterlijk doorheen loopt. Willy Loman komt, na het zwoegen als verkoper langs de deuren, thuis.

Dood van een handelsreiziger door Ro Theater (c - Leo van Velzen)

Toegegeven, je moet wel een zintuig voor metafysica hebben. En precies dat is in Nederland uiterst schaars. Maar bij een dergelijke opening rollen bij mij direct al de huiveringen over mijn rug. Wat een krachtig beeld: onze scheppende vrijheid, ooit als spiegel geprojecteerd in ons opperwezen, is voorgoed verloren. Alles is zwaar en aards geworden, iedereen is ingesnoerd in het netwerk van wederzijdse afhankelijkheid dat ons volledig overheerst , waarin wij gekrompen zijn tot ‘bochelaars’ die niets anders doen dan deze zondeval aanbidden als onze verlossing: ‘When He cometh To make up His jewels’, wat een hedendaagse verblinding. Dat één van de koffers die Gilis meezeult later vol blijkt te zitten met aarde is nog zo’n raak symbool: we zijn zover dat we het overstijgende, het trancendente , volledig kwijt zijn en klampen ons vast aan slijk.

Dood van een handelsreiziger door Ro Theater (c - Leo van Velzen)

Is hiermee Zandwijks ‘Dood van een handelsreiziger’ direct al verworden tot een pamflet waarbij de inhoud meteen al duidelijk is en de rest verplichte stof? Minder evenwichtige stukken van Zandwijk neigen hier nu en dan naar, maar in dit stuk valt werkelijk alles naadloos in elkaar: alle delen spiegelen het intrigerende geheel. En, zoals een goed kunstwerk betaamt kan je dit alleen maar ervaren door in de zaal gaan zitten.

Hier op het beeldscherm kunnen slechts een aantal ingrediënten worden geschetst.

Allereerst is de tekst van Miller even tijdloos dan welk klassiek drama ook: een Amerikaans koningsdrama (waar de ‘gewone man’ koning is) waarin iedereen zijn overmoed en eenzaamheid zal herkennen.

Dood van eenhandelsreiziger door Ro Theater (c Leo van Velzen)

Vervolgens de verbluffend spelende cast van het Ro Theater: individuele karakteristieken en contrasten maken deze spelers enerzijds de meest gewone mensen die je overal kan tegenkomen, maar anderzijds zijn ze zo nonchalant goed dat alles geloofwaardig is wat ze doen, hoe verwrongen expressief hun karakter soms ook is.

Dit brengt ons op het typische Zandwijk idioom, een stripachtige, kinderlijk expressionisme met circuselementen en veel ballonnen dat de positie van ‘de verteller van de voorstelling’ in een interessant daglicht zet, nog eens benadrukt door het doorbreken van de theater-illusie door de zwarte schermen halverwege de voorstelling iets op te trekken.

En niet in de laatste plaats: het inmengen van de live gespeelde muziek sluit volledig aan bij dit idioom en brengt tevens de vorm van het klassieke theater veel dichter bij de moderne kijker.

Het Ro Theater heeft met dit stuk dan ook een ijkpunt neergezet voor goed hedendaags theater. Op de rand van de afgrond blijkt intrigerend ‘progressief’ theater mogelijk, en wel in Rotterdam. En voor de metafysische zielen is ‘de vooruitgangsvraag’ prangend duidelijk: kunnen wij onszelf nog overstijgen of is dit voorgoed voorbij?

‘Dood van een handelsreiziger’ door Ro Theater. Gezien: vrijdag 7 oktober 2011 in de Rotterdamse Schouwburg. In reprise van 23 oktober t/m 24 november 2012: 27 okt 20:15 in de Rijswijkse Schouwburg en 22 en 23 november 20:15 in de Rotterdamse Schouwburg.

foto’s: Leo van Velzen

Speellijst op www.rotheater.nl

Zie hieronder de trailer die grazen.nl produceerde voor het Ro Theater

Email dit artikel naar een vriend Email dit artikel naar een vriend

About Hans van Dam