Hommage aan Gaza
Interview tijdens IFFR met regisseur Hany Abu Assad over zijn nieuwe film ‘The Idol’
‘The Idol’ draait op IFFR en komt later dit jaar in de Nederlandse bioscoop. De film vertelt het waargebeurde verhaal van een jongen uit Gaza die mee wil doen aan de uiterst populaire zang contest ‘Arab Idol’. In het interview geeft de Palestijns-Nederlandse Hany Abu Assad, die twee Oscarnominaties op zijn naam heeft, zijn visie op de film en op de Gordiaanse knoop rond zijn geboorteregio in het hart van het Midden Oosten.
‘Rana s Wedding’ draaide in Cannes, u kreeg met twee films Oscarnominaties. Had u daardoor voor deze film een groter productiebudget ter beschikking als voor eerdere films .
Nee ongeveer hetzelfde als voor ‘Paradise Now’ en ‘Omar’. In dit geval circa 2,2 miljoen
De film ziet er rijk uit, vooral in de scene’s rond de Idolfinale in Beiroet…
Met het filmteam hebben we zonder extra kosten echt de ‘production values’ enorm omhoog gehaald.
Wordt het film maken na een aantal films, waaronder -zeg maar- vier grote films, makkelijker?
Aan de kant van de financiering , van het leiden van mensen wel, maar aan de creatieve kant niet. Het is moeilijk om jezelf te vernieuwen. Kunst is zo complex en dynamisch, er is constant interactie met het leven , met omgeving , met je innerlijke groei. Je hebt er geen greep op of je betere films gaat maken. Vaak zie je bij regisseurs dat hoe ouder ze worden hoe minder de films worden. Het wordt makkelijker een film te laten produceren –Milos Forman kan heel makkelijk een nieuwe film maken- maar zijn films worden steeds minder.
Daar ben ik bang voor.
Invloeden
Wat is uw favoriete filmer?
In de wereld? Niet alles wat Francis Ford Coppola heeft gedaan vind ik goed, maar ‘The Godfather’, ‘Apocalypse Now’ en ‘The Conversation’ zijn meesterwerken. ‘Rumble Fish’, ‘The Outsider’ zijn goeie films maar toch minder dan ‘The Godfather’. Dat is echt een ongelofelijk meesterwerk, nog steeds springlevend , nog steeds één van de beste films uit de geschiedenis.
Wat zijn de schrijvers waar u van houdt?
Ik hou van de Palestijnen Emile Habibi en Ghassan Kanafani en in Nederland van Reve, Hermans, Heeresma, Campert en Grunberg.
Die het script schreef van uw film ‘Het Veertiende Kippetje’.
Ja. Veel Nederlandse schrijvers hebben direct of indirect mijn denkbeelden gevormd. Ook kunstenaars zoals Wim T Schippers.
Voor welk deel Nederlander en welk deel Palestijn bent u?
Dat is onmogelijk om te zeggen, dat is geen wetenschap, het is intuïtie. Maar als je kijkt nar de invloed van Nederlandse kunstenaars op mijn denken op mijn taalgebruik, dan is die groter dan ik dacht.
Schippers scheert heel scherp en ironisch over de golven.
Bij ‘The Idol’ doe ik bijna hetzelfde . Als het een tragische scene is, wordt het komisch en als de achtergrond lelijk is, dan is er ergens weer schoonheid. Die combinaties, die heb ik waarschijnlijk onbewust geleerd van Wim T Schippers.
Liberaal in Gaza
De film is in Gaza gemaakt…
Gedeeltelijk in Gaza, omdat we van de Israëlische autoriteiten daar niet meer dan een paar dagen mochten filmen. De rest is in Jenin op de Westbank opgenomen.
De opnamen duurden in totaal veertig dagen.
Kreeg u medewerking van de autoriteiten in Gaza, van Hamas?
Geen medewerking maar ook geen tegenwerking. De Israëlische autoriteiten waren het enige obstakel. Hun toestemming duurde heel lang, maar we kregen medewerking van de mensen in Gaza. Die waren heel gastvrij. Je kan je niet voorstellen, dat mensen positief blijven met twee verwoestende oorlogen achter de rug, levend in een grote gevangenis.
Maar ze maakten grappen, zeiden me dat ik me geen zorgen hoefde te maken.
Ik was onder de indruk van de stad. Ondanks alle moeilijkheden verliest de stad haar menselijkheid niet. Ik denk dat de film Gaza goed weergeeft en het is tegelijk een hommage aan Gaza.
Het gezin waarin Mohammed Assaf , The Idol, opgroeit, is een heel liberaal gezin, ook naar universele begrippen. Het dochtertje van een jaar of twaalf mag in een popgroep spelen. Is die samenleving van Gaza werkelijk zo pluriform?
O ja. De massa is tamelijk conservatief, maar je hebt een grote groep mensen die open-minded en liberaal zijn. Weet je, Gaza zou, zonder bezetting en de moeilijkheden, de ideale woonstad kunnen zijn. Het is een heel tolerante stad.
En zonder Hamas?
Natuurlijk, maar Hamas is de reactie op de bezetting, het is antwoord op jarenlang uitblijven van een politieke oplossing. Mensen polariseren dan, ze worden extremer.
U heeft gezegd dat gelijkheid de oplossing is. Denkt u dat u nog in afzienbare tijd een vorm van gelijkheid ontstaat? Gelijkheid die voor het grootste deel van Palestijnen en Israëli’s acceptabel is?
Niet alleen voor Palestijnen en Israëli’s, van de volken in het Midden Oosten. Voor iedereen, van de koerden, van christenen, van mensen van verschillend geloof en achtergrond, nationaliteit die moeten allemaal gelijk zijn
Ziet u dat snel gebeuren?
Voorlopig niet. Ik denk dat wij [in het Midden oosten] in het begin van de Europese Middeleeuwen zitten. Europa heeft er lang over gedaan om de moderne tijd met de verlichting binnen te gaan.
Schoonheid neemt risico
Gelijkheid is belangrijke voor u, nietwaar?
Ja en waardigheid. Israël ziet ons niet als gelijken. Je bent minder waard dan een Israëli . In het begin heb ik geprobeerd om er van weg te lopen.
Ik kwam naar Nederland om vliegtuigbouw te studeren. Ik koos een weg die ver van de Palestijnse zaak staat. Maar op een bepaald moment kan je niet meer weglopen.
Als je er terugkomt, wordt je opnieuw geconfronteerd met het onrecht. Wat doe je dan? Laat je je volk en jezelf in de steek en zeg je :ik heb er niks mee te maken?
Ik heb het toch goed? Of zeg je tegen jezelf: ik moet een standpunt innemen en vechten. Niet met pistolen, maar met een mening en met schoonheid.
Dat heb gedaan. Tegen wil en dank, want het was mijn droom om films te maken die niks met de zaak te maken hebben.
Uw eerdere films speelden in de West Bank en deze in Gaza. Eerder bent u assistent geweest van een regisseur uit Gaza…
Rashid Masharawi. Nadat ik in Haarlem de HTS had afgemaakt en heb ik twee jaar als ingenieur gewerkt. Op moment ook door persoonlijke omstandigheden ben ik gestopt en ben ik terug gegaan naar Palestina. Daar leerde ik toevallig Masharawi kennen. Zo ben ik de filmwereld ingerold.
En dat beviel?
Natuurlijk. Als ingenieur heb je ook fantasie nodig. Je kan geen machines ontwikkelen zonder verbeeldingskracht, maar je kan geen risico’s nemen. In de kunst heb je ook veel kennis nodig maar werk je uiteindelijk intuïtief. Je hebt soms nog veel meer kennis nodig dan als vliegtuigbouwer.
Samenlevingen en culturen zijn ingewikkelde onderwerpen.
Veel complexer [dan vliegtuigbouw] en ik kan het weten, want ik ken beide. Maar beslissingen in de film maak je intuïtief. Daar hou ik meer van. Kiezen vanuit intuïtie bevalt me beter dan kiezen volgens formules.
Fatale keuzen
Welke intuïtie heeft u naar het verhaal van ‘The Idol’ geleid?
De combinatie van stem en verhaal van Mohammed Assaf deed mij beseffen dat kunst groter is dan het leven. Kunst kan mensen verenigen, kan lelijkheid tot schoonheid transformeren, kan troost bieden, kan inspireren, kan soms hoop geven. Om dat in levende lijve te zien was ontroerend. Het raakte me diep.
Hoe zou u ‘The Idol’ samenvatten?
De film gaat over een zanger uit Gaza, die door de omstandigheden wordt gedwongen om een volksheld te worden. Het is een film die indirect over mij gaat.
Uw films gaan over hoop en wanhoop?
Zeker. Het gaat over gewone jongens, mannen. Ze zijn niet extreem, niet goed, niet slecht maar ze worden gedwongen om een keuze te maken. Zwevend tussen de uitersten van hoop en wanhoop proberen ze niet te kiezen. Totdat ze moeten en dan verliezen ze wie ze zijn. Ze zijn gewoon grijs. Niet zwart of wit, niet goed of slecht, maar de gedwongen keuze tussen uitersten wordt hen fataal.
Geldt dat ook voor u?
Gisteren praatte ik met een vriendin en realiseerde me dat de het filmverhaal van de film veel op mijn geschiedenis lijkt. Ik wil eigenlijk normale films maken, geen specifieke Palestijnse film. Toch dwingt mijn verantwoordelijkheid me ertoe, om niet weg te lopen van de confrontatie, van de bezetting , van het onrecht en er dat ik er films over maak. Films die ik liever niet had willen maken, maar moest maken.
‘Rana’ s Wedding’, ‘Paradise Now’ , ‘Omar’ en ‘The Idol’ uit 2015 haast al uw films hebben met Palestijnse levensomstandigheden te maken en spelen in Palestina.
U kunt zich er niet van losmaken?
Ik blijf me verantwoordelijk voelen. Ik ben geboren in een gebied waar ik als Palestijn niet gelijk kan zijn aan een Israëli.
Dit interview vond plaats in IFFR op vrijdag 29 januari 2016 en is een verkorte versie van het Engels ondertitelde interview dat t.z.t. online beschikbaar zal zijn via het YouTube kanaal van FilmforPeople.
This interview took place in IFFR at Friday, January 29th, 2016 and is a shortened version of the English subtitled interview that will be available in due time online on the YouTube channel of FilmforPeople.
