Een zondagskind in donkere tijden

Rotterdams filmmaker Pim Zwier ontdekte in het archief Nederlands Fotomuseum het manuscript van de nooit gepubliceerde autobiografie ‘Never a dull moment’ van fotograaf en journalist Sam Waagenaar die 1997 overleed. Zwier was onder de indruk het ogenschijnlijke gemak waarmee Sammy Waagenaar, als Amsterdamse joden jongen uit een middenstandsmilieu van de ene carrière in de andere rolde en de hele wereld bereisde. Daarover en over de filmbeelden uit die tijd gaat de film ‘Never a dull moment’ (2014).

Metro Goldwyn Mayer
De in 1908 in een joods middenstandsmilieu in Amsterdam geboren Waagenaar werkt al vroeg, in 1927 als publiciteitsagent voor de grote Hollywood film distributeur Metro Goldwyn Mayer. Twee jaar later gaat hij op uitnodiging MGM naar Amerika om verder opgeleid te worden. Waagenaar kijkt zijn ogen uit. New York begin jaren dertig, Hollywood, bovendien hoeft hij niet meer te doen dan alleen maar wat toe te kijken in de studio’s. Na een half jaar wordt hij teruggestuurd en wordt kort daarna tot PR manager voor heel Europa gebombardeerd. Hij gaat in Parijs wonen, is begin twintig, en heeft een wereldbaan.

Operette
De film maakt dankbaar gebruik van het manuscript van Waagenaar dat in geredigeerde vorm de voice-over van de film vormt: het verhaal lijkt vervolgens zichzelf te vertellen.
In Parijs neemt Waagenaar zanglessen. Hij heeft een goede stem, misschien niet goed genoeg voor de opera, maar wel voor de operette. Na een paar jaar besluit hij operettezanger te worden. Hij beschrijft die tijd, de vriendschappen, de voorstellingen, als de mooiste tijd van zijn leven. Ironisch genoeg is het dezelfde tijd waarin zich donkere wolken boven Europa samenpakken: in 1939 zal de Tweede Wereldoorlog met zijn bestiale moordpartijen op onschuldige burgers uitbreken.
Sam Waagenaar ziet kans in 1939, als de oorlog met de Duitsers al is uitgebroken maar het Westfront nog kalm is, met zijn oudere broer naar Amerika te vluchten. Hij vertrekt met een van de laatste Amerikaanse lijnschepen die Frankrijk kan verlaten. Hij komt opnieuw in New York, verkoopt wat originele foto’s, in Parijs zijn hem door een voormalig dienstmeisje van Mata Hari fotoalbums toevertrouwd, koopt een auto en rijdt naar Hollywood.

Van Hollywood naar Teheran
De kracht van de film ligt in de archiefbeelden die Zwier in filmarchieven overal op de wereld heeft weten te vinden: prachtige filmopnamen van de bevrijding in Frankrijk, van de skyline van New York in de jaren dertig, van Israël, Amsterdam, Berlijn waar Waagenaar correspondent was. Muziek eronder uit vervlogen tijden. Het is mooi materiaal, waarin zo nu en dan opeens Waagenaar zelf opduikt. Hij lacht altijd, niet zelden geflankeerd door meerdere mooie vrouwen. Waagenaar lijkt na het zien van deze documentaire, een uitgesproken zondagskind.

Hij speelt kleine rollen in oorlogsfilms, waarvan de productie is opgevoerd. Hij speelt meestal nazi, speelt zelfs nog in een film van de grote Billy Wilder, maar wil dolgraag dienst nemen in het leger. Na veel moeite lukt het hem. Hij krijgt een spionageopleiding van drie weken in Canada, een cursus waarin de oorlog uitgelegd wordt en komt bij de persdienst van het Amerikaanse leger terecht. Hij is betrokken bij D-Day, de landing in Frankrijk, de veldtocht door Frankrijk. Hij is een van de eersten die het nog niet door alle Duitsers geëvacueerde Parijs bereiken. Na de oorlog wordt hij correspondent in het bezette Berlijn.

Niet lang daarna reist hij naar Teheran om van daar uit, over land, verder Azië in te reizen. Hij maakt in de jaren vijftig fotoboeken over Azië en van de vrouwen van Rome en Israël. Zijn grootste succes is misschien wel het fotoboek dat hij, op basis van de albums van het dienstmeisje over Mata Hari maakte. Het was zonder de titel van autobiografie en film ook wel duidelijk geweest: Waagenaar was niet het type om op een houtje te bijten.
Hij blijft ook, ondanks de oorlog die zijn ouders zou vermoorden, een raadselachtig gelukskind. Jammer is het dat de film er nergens probeert achter te komen hoe dat zo gekomen is. Of was het Waagenaar’s eigen vrije keuze?

‘Never a dull moment’ draait in Filmtheater Lantaren/Venster

Email dit artikel naar een vriend Email dit artikel naar een vriend

About Ronald Glasbergen