‘Coming to Terms’
Filmmaker Jon Jost (1943) leidt een bewogen leven, letterlijk –vrij naar Bob den Uyl- een zwervend bestaan. Hij vraagt zich af of het geen tijd is zich ergens te vestigen, maar twijfelt. Voorlopig blijft hij in beweging. Momenteel werkt hij aan zes films tegelijk, vertelde hij in een recent interview (binnenkort integraal online) .
Zijn laatste film , ‘Coming to terms’, gaat over een man van tegen de zeventig (James Benning) die van artsen te horen heeft gekregen dat hij nog maar een paar weken te leven heeft. De film gaat ook over de twee vrouwen in het leven van de man en de twee zonen die hij heeft. Alle vijf kijken ze terug op een leven. Ze ‘zoeken’ niet zozeer –gewone dramatische motieven ontbreken bij Jost, ze ‘beleven’ de naderende dood van de man en ‘gaan’ daarmee om. Daarnaast registreert de film in tussenpozen van meditatie het landschap en de huizen van Montana.
De film is strak en minimalistisch gefilmd, in lange shots, het is geen conventionele film. Dat ligt in de natuur van de filmer. Jost is vanaf het begin van de jaren zestig een zeer eigenzinnig filmer geweest. Zijn eerste gehuurde camera, was een Bolex 16 mm. Zijn eerste film was een niet verhalende impressionistische film. Daarna volgde een halve eeuw film maken. Zijn film. Wie het niet bevalt kan opstaan en weggaan, zegt Jost zelf er compromisloos over.
Zijn politieke houding was even compromisloos. Toen hij opgeroepen werd voor de Amerikaanse dienstplicht registratie weigerde hij en ging vervolgens twee en een kwart jaar de gevangenis in. Daarna was hij betrokken bij de diverse linkse politieke bewegingen in de VS.
Zijn films draaiden op festivals over de hele wereld van Locarno tot New York. Het Eye filminstituut heeft een grote collectie Jostfilms. De adjectieven experimenteel en eigenzinnig zijn goed om zijn films te onderscheiden van gewonere verhalende films maar doen te kort aan het brede landschap dat daar buiten ligt en waar een groot deel van het werk van Jost ook toe behoort.
Titel en onderwerp van ‘Coming to terms’ , zijn voor Jost een reflectie maar voor de rest minder autobiografisch. Jost is kicking and alive. Zijn kijk op leven en dood is flegmatiek en boeddhistisch: ons leven is een klein druppeltje in een eindeloze oceaan van ruimte en tijd.
‘The Great Passage’
‘The Great Passage’ van de jonge Japanse cineast Ishii Yuga is stilistisch en narratief het volkomen tegendeel van ‘Coming to terms’. De Japanner is in ‘The Great Passage’ is een klassieke filmvertelling in de stijl van Golden Age van Hollywood. Je zou James Stewart zo in de rol van Majime, hier gespeeld door Ryûhei Matsuda, kunnen zien. Het verhaal is minder gewoon maar voor liefhebbers van taal, ordening en het hoofdthema van de film ‘toewijding’ niet te versmaden en goed vertelt. De muziek, met vakkundig gedoseerde blaassectie, sluit aan bij die toewijding.
Araki (Kaoru Kobayashi) werkt samen met Professor Matsumoto (Gô Katô) aan een nieuw groot Japans Woordenboek. Het project heet ‘The Great Passage’. Het project zal zo’n twintig jaar duren. Gezien de complexiteit van de Japanse taal met zijn drie tekensystemen en de voortdurende vernieuwing waar elke taal aan onderhevig is het voor een klein team een enorme klus. Daar komt nog bij dat, het midden jaren negentig is en de eerste tekenen er op wijzen dat tegen de tijd dat het woordenboek klaar is, papier als drager van woordenboeken wel eens een antiquarisch medium zal zijn. Dan besluit Araki ontslag te nemen. Matsumoto is wanhopig , een man met de toewijding en kennis van Araki lijkt nergens te vinden te zijn. Maar Araki beloofd op zoek te gaan naar een vervanger en vindt die in de vorm van de bedeesde , slecht functionerende employé op de afdeling aquisitie, Majime.
Araki is niet te vervangen maar Majime kan er bij de uitgeverij aanvankelijk mee door. Hij groeit als een echt James Stewart personage , tegen de draad, in zijn rol. En zijn leven verandert, hij wordt verliefd op meer dan alleen boeken.
Mooi zijn de details, waarin met systeemkaarten de ordening van de lemma’s van het woordenboek besproken woorden, de Japanse boeken en de menging van Japan begin 21e eeuw in de context van een vertrouwt degelijk en goed gehanteerd filmprocedé. Inhoudelijk en in de uitvoering is de film een voorbeeld van de lyrische kracht van conventie.
