Jaques Audiard is een van de meesters van de huidige cinema, vergelijkbaar met filmers als Martin Scorsese of Terrence Malick. De overeenkomst is de hang van de filmers naar perfectie in beeld en geluid. Wat Audiard onderscheidt is zijn stijl, dicht op de huid van zijn hoofdpersonen. Na ‘Un Prophète’(2009), is ‘De rouille et d’os’ (2012) opnieuw een erg goede film. Misschien minder evenwichtig, maar minstens even aangrijpend geregisseerd en schitterend van cinematografie.
Het verhaal van ‘De rouille et d’os’ is gebaseerd op verhalen uit de bundel ‘Rust and Bone’ van de jonge Canedees Craig Davidson. “Some people will go their whole lives and die not knowing their limits.” Davidson zoekt zowel in zijn boeken als in eigen leven extremen op. Audiard combineerde enkele van diens verhalen met vaste Audiard thema’s, zoals de working-class anti-hero, die zichzelf uit het moeras probeert te trekken.
Alain van Versch (Matthias Schoenaerts) is samen met zijn vijfjarig zoontje Sam (Armand Verdure) onderweg naar zijn zuster Anna (Corinne Masiero) in Zuid Frankrijk. Een man zoals er miljoenen zijn, hooguit wat gewelddadiger en wat minder nauwgezet met de wet. Hij vindt werk als uitsmijter in een nachtclub. Stéphanie (Marion Cottillard) dresseert orka’s in een dolfinarium. Als ze op een avondje uit in moeilijkheden komt in de club waar Alain werkt, haalt hij haar uit de nesten. Daarna verliezen ze elkaar uit het oog. Bij een volgend baantje vraagt een collega hem prijsvechter te worden in het illegale circuit. De fysieke rauwheid van het vechten past bij Alain en het betaald goed.
Audiard vertelde dat hij na het zien van de film ‘Rundskop’ (Roskam: 2011) wist dat hij de Belgische acteur Matthias Schoenaerts voor de rol van Alain van Versch moest hebben: groot, sterke fysiek, presentie. Naast Schoenaerts, voor wie dit de eerste grote buitenlandse rol is, vertolkt de ervaren actrice en Oscarwinnares Cotillard, de rol van Stéphanie. Het zijn acteurs, die fysiek en met latent aanwezig gevoel kunnen acteren. Ze worden van dichtbij maar tegelijk droog en terughoudend in beeld gebracht. Niet dat de regisseur emotie schuwt, maar zijn personages kunnen zich de luxe van vertoon van gevoelens niet permitteren. De terughoudendheid heeft ook te maken met de mise-en-scène waarin door subjectieve camerastandpunten van dichtbij alles uitvergroot wordt. Dat vraagt om precieze regie, de camera ziet immers alles.
Als Alain en Stéphanie elkaar maanden later weer ontmoeten, zit zij in een diepe depressie. Ze heeft beide benen bij een ongeluk verloren. In schitterend beelden schildert Audiard hoe de ogenschijnlijke onverschilligheid van Alain haar helpt. Bovendien is Stéphanie meer dan alleen de feminiene tegenpool van de hypermasculiene Van Versch. Ze komt ook uit een ander sociaal milieu, heeft hooggespecialiseerd werk en vertegenwoordigt een klasse die zich heeft ontworsteld aan de basale struggle-for-life van de ongeschoolde Alain.
Een andere visueel knap geconstrueerde scene laat zien, hoe Stéphanie meer in het leven van Alain wordt toegelaten. Een subjectief point-of-view-shot, het lijkt achteloos documentair, maar ontleent zijn kracht aan de precisie waarmee het in de filmvertelling is geplaatst. Beneden loopt Stéphanie met Alain en daarnaast Anna de sloverige zus van Alain. We kijken over de schouder van iemand naar beneden. Stéphanie kijkt op, ze is verrast als ze bekeken wordt. We horen nu van Stéphanie dat ze voor het eerst Sam ziet, het zoontje van Alain. En wij de kijkers beseffen dat we door de ogen van Sam naar het tafereel hebben gekeken.
Een filmregisseur, in Frankrijk metteur en scène genoemd, moet behalve zijn acteurs regisseren bovenal ook zijn shots en zijn kaders bepalen en besluiten wat hij voor zijn filmische vertelling nodig heeft. Hij kan dat doen, zoals Bazin bepleitte, in ´realistische’ onafgebroken sequentieshots of doormiddel van montage van verschillende shots. Hij moet zijn acteurs begeleiden en hij moet de beeldhoeken vinden die de vertelling ondersteunen. Zoals hij eerder liet zien in ‘Sur mes lèvres’(2001) en ‘Un Prophète’(2009) toont Audiard zich een meester, zowel op het speelveld van de scene als in de spanningsboog van de film als geheel.
De gebeurtenissen in ‘De rouille et d’os’ vormen voor de meeste personages een rollercoaster van emoties. Niet voor Alain van Versch. Ook als hij uiteindelijk bij zijn zuster met goede redenen het huis uit gesmeten wordt, als hij Sam en en Stéphanie achter zich laat, lijkt hem niet te raken. Hij blijft mentaal een trouwe afspiegeling van zijn fysiek: een beest van een vent. Voordat hij iets van gevoel toelaat, moet er eerst iets verschrikkelijks gebeuren.
Bij Audiard is de camera zelden verder dan op aanraakafstand van de personages verwijderd. Wat voor de camera gebeurt is vlakbij. Je kan de film een sociaal drama noemen of melodrama maar hem lijken genrebeschrijvingen er minder toe te doen. Bij filmmakers als Audiard kunnen poëzie en realisme tegelijk messcherp en fluisterzacht zijn.
Zo toont Audiard zich ook in zijn laatste speelfilm een volbloed cineast en regisseert hij groots. Is het kind Armand Verdure als Sam, een geboren acteur; is Corinne Masiero documentair realistisch als uitgebluste caissière; is Marion Cottillard, even mooi als verbitterd door haar invaliditeit en is Matthias Schoenaerts, de man Alain de Versch die zijn handen kapot slaat op de wereld, uiterst aanwezig.
Een goed kunstwerk kan je op het spoor zetten van dingen die je alleen nog aan de randen van je bewustzijn wist. Ook ‘De rouille et d’os’ heeft dat. Het gaat over cinema èn het gaat over een protagonist die ontdekt dat een eigen leven hebben en een eigen leven leiden, verschillende dingen zijn.
‘De rouille et d’os’ draait in de Rotterdamse theaters LantarenVenster en in Pathé de Kuip
Kijk voor meer informatie op: www.lantarenvenster.nl of op www.pathe.nl
