‘Spookhuis der geschiedenis’ vlammend pamflet voor verandering.
“Rotterdam heeft altijd iets hijgerigs”, stelt de hoofdpersoon en theatermaker Loets Loets (Walter Bart). Hij heeft zijn spookhuistent opgeslagen midden in Rotterdam en is met zijn zoon en dochter en een aantal muzikanten aan het repeteren voor de eerste uitvoering van ‘Het Spookhuis der geschiedenis’. Verder lijkt geen enkele stad zijn muziektheaterstuk te willen hebben. Wenen, Londen, Parijs, Berlijn, allemaal wijzen ze het af.
Loets brult tegen de journalist Trea van de Erenbeemt (Marleen Scholten) die hem interviewt voor een ‘300 woorden stukje’ in de Havenloods : “Mijn historische daad zal een einde maken aan het hedendaagse muziektheater” . “Wat rest is een bedremmeld zwijgen, na mijn paradoxale daad”. Naast deze megalomane zelfoverschatting zit het ‘miskende genie’ uiteraard ook vol rancune: “Eigentijds operapubliek zijn surrogaat peuters van de homoseksuele mafiosi die in de eigentijdse opera aan de touwtjes trekken”. Hij spoort de journalist aan dat vooral op te schrijven. Ondertussen drentelt zijn nerveuze dochter Celia (Maartje Remmers) om hem heen met aansporingen om toch vooral de 4e statie te gaan repeteren, want er moet gerepeteerd worden.
Wat volgt is de geboorte van het slagveld van de ‘War on Terror’ gesneden uit de buik van de zoon Joachim (Matijs Jansen), a la Hotel Modern live geprojecteerd op het achterdoek. De twee cello’s die het stuk begeleiden zwellen hartverscheurend aan en vervolgens gaat de fik in het minislagveld en laaien de vlammen spectaculair op. De twee zangers (Marc Pantus en Lies Vanderwege) staan er met Abu Ghraib kappen op naast. De toon is gezet.
Hiermee is de structuur van het stuk gegeven. In totaal komen er 14 staties langs (zoals je in de katholieke kerk een gebedenroute aflegt langs de taferelen uit de kruisweg van Jezus) waarin moderne rampen worden uitgebeeld begeleid door muziek en zang uit de Gesammtkunstwerken van Richard Wagner, afgewisseld met de megalomane bekentenissen van de maker tegen de journalist en de verder oplopende spanning in het getraumatiseerde gezin met tenslotte een louterende werking.
Het geheel werkt wonderwel. Ondanks de hitte in de tent en de stadsgeluiden op de achtergrond wordt het drama van de grootheidswaanzin en de persoonlijke onmacht langzaam tastbaar. Vooral de zang van Pantus en Vanderwege vervoeren, daarbij wonderbaarlijk begeleid door een herinterpretatie van Wagners overdonderende muziekregisters naar twee cello’s (Simon Lenski en Bo Wiget). Hierbij zorgen inventieve theaterbeelden en de ironische anarchie van de Wunderbaum acteurs voor een messcherpe actualisatie.
Neem bijvoorbeeld de tweede statie. Met een hoop geketter van Loets en onhandig geklungel van zoonlief wordt uiteindelijk één van de acteurs opgehesen en hangt ondersteboven in een tuig. Als op de achtergrond een filmloop start van de gevel van het World Trade Centrum zien we plotseling het akelige beeld terug van één van de slachtoffers die om aan de vlammenzee te ontsnappen uit het gebouw springt en in een eindeloze val zijn dood tegemoet gaat, begeleid door het Liebestod thema uit Tristan en Isolde, waarbij de tekst van Wagner een poëtische fusie aangaat met de actualiteit.
En zo zijn er ook de staties met Steve Jobs ( “hippie fascist”), de Eurocrisis, de milieucrisis die allemaal een eigen fusie aangaan met de Wagneriaanse muziek en teksten.
Toch verwonderlijk, want het stuk, geschreven door Gerardjan Rijnders, is eigenlijk één grote pastiche van De Theatermaker van Thomas Bernard, het boek ‘Je moet je leven veranderen’ van Peter Sloterdijk (kritiek op onze frivoliteitscultuur) en het werk van Richard Wagner. Oppervlakkig beschouwd zou je het stuk tamelijk goedkoop kunnen noemen (“geen geautomatiseerde electronische trekkerwand”). Er komen zelfs letterlijke citaten uit een interview uit de VN met Peter Sloterdijk in voor:
“Escapisme is het wezen van de mens, maar mensen accepteren daarmee een corrupte ethiek. Mijn oproep luidt: “Escape from escapism.” Het klinkt wat Hegeliaans, maar het is in wezen niets anders dan de oproep van Nietzsche aan zijn vrienden: “Blijf de aarde trouw.”’.
Maar deze ‘goedkope vorm’ is juist wezenlijk onderdeel van de inhoud. Als het je lukt je te laten meevoeren dan lijkt deze ‘geimproviseerd pastiche’ een unisone boodschap mee te voeren. De kern hiervan is de passage van Wagners Götterdämmerung:
“Zu End ewiges Wissen!
Der Welt melden
Weise nichts mehr.
Hinab zur Mutter, hinab!”
Elke tijd krijgt de kunstenaars die het verdiend en de onzen lijken verbannen naar een uitgekotste spookhuisconstructie. Verplichte stof voor onze onmachtige beleidsmakers. Er zal iets moeten veranderen. Maar hoe?
“ Elke verdeling van de wereld in een ‘ware’ en een ‘schijnbare … is slechts een suggestie van decadentie, een symptoom van het aftakelende leven.
Dat de kunstenaar de schijn hoger waardeert dan de realiteit is geen tegenwerping tegen deze stelling, want de ‘schijn’ betekent hier een herhaling van de realiteit, in een uitgelezen, verhevigde en gecorrigeerde vorm…De … kunstenaar is geen pessimist – hij zegt juist ja tegen al het problematische, zelfs tegen het verschrikkelijke …. “ Nietzsche.
‘Spookhuis der geschiedenis’ door Wunderbaum. Gezien 25 mei 2012. Nog te zien t/m 3 juni.
www.rotterdamseschouwburg.nl
