Prijzenswaardig, maar geen voer voor gesprek.
Het zal menigeen zijn ontgaan, maar vlak voor de kerstvakantie heeft het metrostation Blijdorp de Rotterdamse architectuurprijs gewonnen. Deze prijs wordt sinds een jaar uitgereikt aan projecten die de stad verrijken, alles in het kader van het nieuwe architectuurbeleid dat de stad vorig jaar heeft ingevoerd. Het was druk in de Burgerzaal van het Stadhuis. Veel architecten, opdrachtgevers en bouwers zagen de uitreiking als een goede gelegenheid elkaar voor het kerstreces nog even te spreken. Het is prijzenswaardig dat de stad ondanks de barre economische tijden kiest om niet alleen te investeren in verder bouwen aan de stad, maar ook blijft hameren op de architectonische kwaliteit van het gebouwde.
Dit jaar maakten alle utilitaire gebouwen die tussen 1 juli 2008 en 1 juli 2011 in Rotterdam zijn opgeleverd kans op de prijs. En dat zijn er niet weinig; de eerste selectie is gemaakt uit 455 ‘utilitaire bouwprojecten’. Een verzameling van alle gebouwen die geen woongebouw zijn, maar de stad op een andere manier van nut zijn. Het kan gaan om megaprojecten, of juist kleinschalige ingrepen: een school, een metrostation, maar ook een kiosk of speeltuin, zo blijkt uit de selectie. AIR, het architectuurcentrum van Rotterdam, selecteerde deze twintig projecten en legde die voor aan een vakjury. Opvallend aan de voorgelegde selectie is volgens de jury ‘de vooruit gerichte blik en optimisme’, een kwaliteit die de jury herkent als typisch Rotterdams. De wederopbouw is dan misschien voorbij, er wordt nog steeds gewerkt aan het maken van de stad Rotterdam.
Uit de voorselectie haalde jury op haar beurt het metrostation, twee scholen, een kantoor en een werkgebouw. Deze vijf wilde zij nader bekijken en bezoeken. Zij koos deze projecten op basis van het verhaal en hun relevantie voor Rotterdam. De jury besloot uiteindelijk dat het metrostation de prijs moest winnen. Zij prijst het om de manier waarop het de gebruiker meeneemt in een ruimtelijke ervaring en vanwege haar grootstedelijke allure.
Zelf ben ik slechts een keer in metrostation Blijdorp geweest. Op een regenachtige namiddag nam ik de Randstadrail naar Den Haag. Waarschijnlijk door het tijdstip, maar ik miste het grootstedelijke gevoel. Slechts enkele reizigers stonden in afwachting van de metro op een verder verlaten perron. Maar het afdalen in de diepte – het is het diepste station van Rotterdam – is ontegenzeggelijk een spectaculaire ruimtelijke ervaring. Op de perrons kijk je in verbazing terug naar de weg die je hebt afgelegd. Het daglicht valt langs de roltrappen naar beneden. Ook al raakte ik er niet compleet van in vervoering, ik begrijp de waardering van de jury. Het is een prachtig metrostation. Keurig ingepast tussen twee bouwblokken en door zijn ligging een waardevolle aanvulling op de infrastructuur van de stad. Het voldoet aan alle verwachtingen, die je, wat mij betreft, moet hebben van een stad die architectuur als een belangrijke culturele exponent en zélfs als marketingtool heeft gekozen.
Toch had ik gehoopt op een inspirerender project als winnaar. Net zoals ik in deze sombere tijden bij de uitreiking liever een visionair betoog had gehad over hoe de stad verder wil in plaats van een gortdroge uiteenzetting van het Rotterdams architectuurbeleid, maar dit terzijde. Ik vraag me af waarom de jury dit project heeft gekozen uit de selectie van twintig gebouwen. Mijn vraag betreft niet de architectonische kwaliteit van de winnaar.
Mijn twijfel gaat veel meer over wat de stad naast architectonische kwaliteit met de prijs onder de aandacht wil brengen. In dit opzicht kan ik me veel beter vinden in het thema en de winnaar van vorig jaar. Toen was het thema hergebruik. Een relevant en actueel onderwerp in een stad die duurzaamheid hoog op de agenda heeft staan en tegelijkertijd met zoveel leegstand kampt. Het gekozen project was een verbouwing van een oud kantoorgebouw midden in het centrum voor twee scholen die hier samen in zijn getrokken. Het is een toonbeeld van hoe stadse kinderen naar school gaan. Buitenspelen? Dat doen wij op het dak met uitzicht op de bouwput van de Markthal. Dit project heeft behalve de architectonische kwaliteit ook waarde als voorbeeld voor de verdere ontwikkeling van de stad. Het inspireert door de manier waarop het bijdraagt aan het maken van de stad.
Ook in de oogst van dit jaar zitten projecten die aanleiding geven tot het gesprek over de stad. Er zitten bijvoorbeeld een paar opvallende projecten bij die op initiatief van bewoners zijn gerealiseerd. Het werkgebouw van Kühne&co, dat bij de vijf laatste hoorde, is een goede illustratie hoe een particulier op eigen initiatief kwaliteit creëert op een verloederde plek in de stad. Het biedt een prima aanleiding voor gesprek over de waarde van particulier initiatief in de stad, biedt het een ontwikkelperspectief voor Rotterdam. Na de bekendmaking van de winnaar bleef het echter stil. Het bovenstaande is daarom een poging het gesprek alsnog op gang te brengen.
AIR, architectuurcentrum van Rotterdam, voert op 15 februari een debat over het fenomeen van stedelijke architectuurprijzen. Waarop baseren jury’s hun oordeel en welke betekenis heeft de prijs voor de ontwerpen die nog in ontwikkeling zijn?
Ps Uit de genomineerden mochten de Rotterdammers hun eigen winnaar kiezen. De inzenders (slechts 1500 mensen) werden gevraagd om een motivatie van hun keuze. Jammer genoeg werd deze niet zichtbaar gemaakt op de site en is deze nergens terug te lezen. Het had een goede start voor het publieke gesprek kunnen zijn.
Datum: woensdag 15 februari 2012
Locatie: De Unie, Mauritsweg 34-35, Rotterdam
Aanvang: 20.00 uur
Toegang: €5,00, studententarief € 3,00
Reserveren: www.deunie.nu
