Temperamentvolle Russen hier in Rotterdam.
Afgelopen donderdag 20 september heb je ze misschien al zien rijden door de stad: de grote witte limousines van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Ze reden achter de stadsbussen aan en wierpen zich op die manier op als een aantrekkelijk alternatief voor een ritje met de bus. In de limousines zaten musici die bij iedere halte probeerden mensen te verleiden om bij hen in te stappen. Vanwaar al deze gekkigheid?!
In navolging van de campagne ‘Russische Herfst’, die gelanceerd werd in het najaar van 2011, opent het Rotterdams Philharmonisch haar seizoen nu met de concertserie ‘Russisch Temperament’. De serie bestaat uit een reeks van vijf concerten die verspreid over dit najaar in de Doelen plaatsvindt. De mensen die het aandurfden de limousines in te stappen, werden getrakteerd op een intiem muzikaal voorproefje van één van de concerten.
Ik sprak met Misha Furman, plaatsvervangend aanvoerder van de 2e violen, en de van oorsprong Russische Alexandra Mashina-Bons, een remplaçant 1e viool, over de ziel van Russische muziek. Misha, die vorig jaar nog als ‘maffiabaas’ samen met drie andere musici van het Rotterdams Philharmonisch een aantal drukbezochte cafés en podia overviel in een rode Lada onder het mom van ‘guerilla-marketing’, legt uit: “de muziek van Russische componisten is één en al emotie! Ik vind het heerlijk om muziek te spelen van een Russische componist, omdat het aanvoelt als een zee waarin ik al mijn gevoel kan leggen.” Zijn collega Alexandra vult aan: “dat is volgens mij precies waar de ‘Russische ziel’ om gaat, namelijk dat wat je er zelf in stopt. Russische muziek is vaak warm, mooi, en heeft lange melodielijnen. Als musicus kan ik goed verloren gaan in de muziek. Er zijn geen grenzen meer, het is haast gekkenwerk!”
Tijdens het eerste concert in de serie ‘Russisch Temperament’ dirigeert Yannick Nézet-Séguin de Tweede symfonie van Rachmaninov. Dat Sergej Rachmaninov (1873 – 1943) op een gegeven moment gevlucht is naar de Verenigde Staten is goed terug te horen in zijn muziek. Hollywood is van invloed geweest op de jazzmelodieën en de bijbehorende vrijheden in zijn Tweede symfonie. “Yannick benadrukt deze lijnen en deze vrijheid in de muziek heel erg, en dat is leuk” vertelt Alexandra me. In een YouTube filmpje verkondigt Yannick zelf zijn opvattingen over de Russische ziel, en waarom het werk van Rachmaninov naadloos aansluit op dat van Gershwin:
Met ‘Russisch Temperament’ accentueert het Rotterdams Philharmonisch precies datgene waar ze goed in is: het Russische repertoire. Voormalig chef-dirigent Valery Gergiev, zelf ook een Rus, heeft aan de wieg gestaan van de ontwikkeling van een eigen, en eigenlijk een Rotterdams, Russisch geluid. Hij dirigeert het laatste concert in de serie, waarin hij samen met de Nederlandse topvioliste Janine Jansen een avond vol Sjostakovitsj ten gehore brengt. De Russische componist Dmitri Sjostakovitsj (1906 – 1975) is een veelbesproken man. “Er bestaat een heus debat rond hem”, licht Leonieke Bolderman, persmedewerker bij het Rotterdams Philharmonisch, toe. “Want ja: was hij nu een communist of was hij een ‘in the closet’ dissident?” Het zal immer een mysterie zijn. Op mijn vraag wat haar zo aantrekt in de muziek van Sjostakovitsj, zei ze: “ik vind het fascinerend om te zien dat één muziekstuk zo’n wespennest aan meningen teweeg kan brengen. Wat hoor je? Het zijn geen woorden! Maar kennelijk zit er zoveel in die muziek dat er conflicten over kunnen ontstaan.” Ze legt me bijvoorbeeld uit dat in de jaren ’30 een Amerikaanse recensent de Vijfde symfonie van Sjostakovitsj affakkelt, om vervolgens in de jaren ’60 als een blad aan de boom om te slaan en lovend spreekt over precies hetzelfde werk. De muziek van Sjostakovitsj is hoekig en raar, maar ook aangrijpend en vol emotie.
Het Rotterdams Philharmonisch kent dit seizoen een aantal rode draden in haar programmering. Rusland is daar één van. Amerika is een andere. In de serie ‘Russisch Temperament’ sijpelt die al voorzichtig door, in de vorm van een veilig heenkomen voor de gevluchte Russische componisten. Dat deze muziek nog steeds ertoe doet, blijkt uit de enthousiaste reacties van de limousine passagiers: “dit moet veel vaker gebeuren!”
do 27 / vr 28 / za 29 sept 20:15 uur
‘Rachmaninov ontmoet Gershwin’
Vr 26 / zo 28 okt 20:15 / 14:15 uur
‘ Sjostakovitsj en Rachmaninov’
Do 22 / vr 23 nov 20:15 uur
‘Rachmaninov in de USA’
Vr 30 nov 20:15 uur
‘Tsjaikovski’s vuurwerk’
Do 6 / vr 7 / za 8 dec 20:15 uur
‘De terugkeer van Valery Gergiev’
