City of God – Fernando Meirelles

City of God

‘Cidade de Deus’: opgroeien tussen kogels en drugs

De Braziliaans film ‘Cidade de Deus’ -spreek uit Sidade de Dee-oes, Engels ‘City of God’- sloeg in 2002 in als de bliksem. In flitsende montage, gebracht door aangenaam sterk geacteerd, soms piepjonge, onbekende acteurs wordt het verhaal vertelt van drugshandel in de favela’s van Rio de Janeiro en hoe die jongeren in een cyclus van extreem geweld mee kan slepen naar de ondergang. Een tragisch verhaal dat is gebaseerd op feiten, in de film smakelijk vertelt en toch -al heeft de film de betrokkenen geen windeieren gelegd- geen ‘exploitatiefilm’.

Eén van de redenen dat ‘City of God’ zo goed evenwicht weet te houden is te zien op de making of van de film. Die heet ‘Officina dos Atores’ ofwel acteurswerkplaats en laat zien hoe de regisseurs via advertenties aanvankelijk zo’n 2000 jongeren uit de favela’s wisten op te trommelen en na een reeks audities met een kern van enkele tientallen aan de slag ging. Die kern waaronder de meeste latere acteurs en figuranten kregen gedurende vijf maanden dagelijks acteertraining. Aanvankelijk alleen van speciale acteurstrainers zoals Guti Fraga en Fatima Toledo, daarna kwamen ook de enkele professionele acteurs erbij en de twee regisseurs. Het doel van de makers was de atmosfeer van het gelijknamige boek ‘Cidade de Deus’ zo goed mogelijk te benaderen. Fraga, Toledo en de regisseurs lieten de jongeren en kinderen zo veel mogelijk hun eigen woorden gebruiken. Ze kregen dus geen uitgeschreven dialogen te repeteren, ze moesten het doel van de scene in het oog houden en daarbij hun eigen woorden, beeldspraak ‘stem’, vinden.

City of God

Op dat moment succesvol reclamefilmer Fernando Meirelles (1955) had in 1997, kort na verschijnen, de filmrechten van het boek gekocht. De schrijver van het boek Paulo Lins, woonde vanaf zijn zevende in de favela Cidade de Deus, dat ook de titel van boek en latere film was. De Stad van God die gebouwd was om Brazilianen te huisvesten die dakloos waren geworden door overstromingen, was in de loop van de jaren zestig en zeventig door vuurwapens, drugs en het makkelijke moorden meer een Stad van de Duivel geworden. Lins woonde er vanaf 1965 en evenals Rocket, één van zijn hoofdpersonen ontsnapt Lins aan de ergste uitwassen van de drugshandel. Hij gaat studeren en schrijft tijdens zijn studie antropologie een werkstuk over misdaad in de favela waar hij opgroeide. Daarop baseert hij zijn boek en daaruit wordt eind jaren negentig het scenario ontwikkeld.

Meirelles wilde zijn film ook in de favela laten spelen, maar kende die zelf nauwelijks. Hij zoekt zoals vaker in de Braziliaanse cinema van dat moment gebeurde samenwerking met een andere regisseur die dat wel heeft: Kátia Lund. Ze is geboren in 1966, kind van Amerikaanse ouders die naar Brazilië gemigreerd zijn, opgegroeid in Sao Paulo en is vanaf 1990 betrokken bij het regisseren van film, onder andere bij Walter Salles terecht veel gelauwerde film ‘Central do Brasil’ (1998) over een gepensioneerde lerares die samen met een jongetje op zoek gaat naar diens vader.

City of God

In 1996 produceerde ze een videoclip van Michael Jackson die in Dona Marta, een favela in het zuiden van Rio de Janeiro werd opgenomen. Tijdens de productie kwam ze in aanraking met gangs en drugshandel in de wijk en raakte zo gefascineerd dat ze er samen met João Moreira Salles, broer van de intussen beroemde regisseur Walter Salles een indrukwekkende documentaire over maakte: ‘News from a private war’. Die film kwam uit in 1999. Lund kon filmen, kende de favela’s én de drugswereld waar het boek over gaat. Wie haar documentaire (Notícias de uma Guerra Particular’ integraal op Youtube) ziet, herkent veel van de latere ‘City of God’ van Meirelles en Lund, ook in de stijl, snelle montage, docementair aandoende maar intussen zorgvuldig gecomponeerde beelden.

De voor dat moment nieuwe en scherpe analyse van kinderen in favela’s die door verschillende redenen maar bovenal verwaarlozing thuis, corruptie van de overheid inclusief politie en agressieve elkaar letterlijk dood concurrerende jonge boeven, het slachtoffer worden van een meedogenloze omgeving wat voor reden, raakte door de sterke casting, de snelle montage en het korrelige documentair aandoende camerawerk een groot publiek. De film was na een jaar productie en talloze montage versies bij uitkomen een groot succes, nationaal en internationaal. De film won talloze prijzen en kreeg vier Oscarnominaties voor beste camera van César Charlone, voor editing Daniel Rezende, voor scenario van Bráulio Mantovani en voor regie voor Fernando Meirelles. Een kleine smet was dat Kátia Lund, omdat ze als co-director op de rol stond, niet voor de Oscars genomineerd was. Ze trok er zelf niet al te zwaar aan. Dat maakt trouwens de nominatie voor Meirelles niet minder verdiend. Jammer is wel dat er bij de Oscars geen prijs voor gezamenlijke cast is, die zou ‘City of God’ naast andere terechte nominaties zeker verdiend hebben.

‘City of God’ / ‘Cidade de Deus’ van Meirelles en Lund draait zaterdag 24 februari om 14.30, éénmalig in de Centrale Bibliotheek op de vierde verdieping als onderdeel van de korte reeks films ‘The Last Picture Show’. Toegang is gratis. De film wordt om 14.00 uur ingeleid door de schrijver van dit stukje.

City of God

Email dit artikel naar een vriend Email dit artikel naar een vriend

About Ronald Glasbergen