Twee meisjes, Joe en B, doen in een trein een wedstrijd. Ze zijn een jaar of dertien. Ze worden gespeeld door Joe Stacey Martin en Sophie Kennedy Clark. De inzet is een zak Smarties. Wie wint mag hem hebben. Wie van de twee voor het eind van de treinreis de meeste mannen heeft laten klaarkomen of anderszins gevreeën, heeft gewonnen. Op een bepaald moment staat de stand B tegen Joe, zeven tegen – vier of zoiets. Joe lijkt kansloos. Over het beeld verschijnt in grafische letters de rekensom: VII tegen IV. Dan komt B met een voorstel dat Joe nog een kans geeft. De scene is, evenals de rest van de film, doorsneden met min of meer expliciete details sex.
Quote: ´We are all waiting for permission to die.´
De film wordt verteld als een raamvertelling, een soort “Sprookjes van duizend en één nacht‘. De oudere Joe (Charlotte Gainsbourg) speelt de rol van prinses Sherazade. Het verschil met Sherazade is dat Joe over zichzelf vertelt.
Als de film begint ligt Joe gewond in een verlaten steeg. Het sneeuwt, het is nacht en stil.
Kijk naar het begin van de film om te zien hoe je stilte in beeld brengt. Cameraman Manuel Alberto Claro doet met zijn heldere beelden zijn naam eer aan. Denk aan het begin van `Stalker‘ van Tarkovski.
Joe is half bij bewustzijn. Een oudere heer (Stellan Skarsgård) helpt haar. Joe will geen politie, geen ambulance. De heer zal zich later voorstellen als Seligman. Hij biedt haar aan om in zijn huis bij te komen van haar verwondingen.
De Rappala Methode: Push and Pull. 1 Wees Open , Maak Oogcontact, 2 Wees Zielig.
Joe ligt in bed. Als ze ontwaakt zit Seligman er voor. Wie een `Selig’man is, zalig in het Duits, gelukkig in het Jiddisch heeft weinig meer te verlangen. Seligman kijkt beschouwend, zonder moraliteit en tegelijk erudiet en vol inleving. Hij is tegelijk kijker, denker en acteur in het ensemblespel. Seligman ziet in de nymfomane avonturen van Joe, in haar jacht op mannen in aantallen, haar jacht op orgasme, een analogie met de hengelsport. Een nymphe is een insect in onvolgroeide staat. Dat werkt relativerend -Von Trier bewijst het: een film over seksueel exces kan ook geestig zijn- en brengt balans aan.
Joe vertelt over haar jeugd. Over esdoorns in de winter. Over nieuwsgierigheid die overging in nymfomanie: van ontmaagding tot zes of zeven minnaars op een dag. Ze vertelt over de man die voor haar zijn vrouw verliet en wiens kinderen en echtgenote ze er ongevraagd bij kreeg. Over de dood van haar vader.
Quote: `Love is lust, jealousy added’
Seligman en Joe bediscussiëren op een bepaald moment de geloofwaardigheid van haar verhaal. Daarmee wordt tegelijk de geloofwaardigheid van de film ter discussie gesteld. Wordt het niet grotesk, die paringen in aantallen? Von Trier heeft zich als een Odysseus aan de mast gebonden. De film zou immers, door de voortdurend nadrukkelijk aanwezige seksualiteit gemakkelijk aan effectbejag en pretentie ten onder kunnen gaan, maar schijnbaar moeiteloos, laveert de regisseur langs alle klippen. En en-passant worden alle registers opengetrokken: splitscreen, grafics, tussentitels, analogiën met visvangst, roofdieren: een nymfomaan jaagt mannen zoals luipaarden hun prooi. Het zijn, met dank aan de televisie, oude beelden en metaforen. Ze worden hier zonder slijtage gepresenteerd.
Dit duizend-en-één-minnaar verhaal, geheel in traditie vertelt door mooie vrouwen, wordt doorkruist door korte essayistische uitstapjes die herinneren aan de romans als ‘Traagheid’ (La Lenteur 1995) of ‘Onwetendheid’ (L‘Ignorance 2003) van Milan Kundera.
Er tussendoor discussiëren Joe en Seligman over het wel of niet eten van joodse pasteitjes met een vork. Het is een vertelvorm die de kijker actief bij de film betrekt en die aanzet tot denken. De vorm is voelt bovendien niet aan als kunstgreep en sluit erotiek niet uit. Dat is genius.
Bach
Seligman, hier als alterego van Von Trier in de film, vertelt naar aanleiding van de geloofwaardigheid van Joe’s verhaal over Das Orgel-Büchlein van Bach. In Cantus Firmus, vormt een bestaande melodie de basis vormt van een polyfone compositie. Er zijn drie melodielijnen: de bastonen, de linkerhand melodie en de rechterhand. Als Seligman Joe erover vertelt, herkent ze `de kracht van de polyfone methode’. Ze vertelt haar verhaal vervolgens ‘in’ drie minnaars: de zachte, sterke, naar analogie van de baslijnen in de Cantus Firmus, de onderwerpende – de linkerhand- en de liefhebbende, haar oude liefde Jerome (Shia Labeouf) –de rechterhand.
Er bestaat geen absolute schaal voor het meten van de kwaliteit van films. `Antichrist‘ uit 2009 was subliem, ook al was de openingsscène pathetisch. `Melancholia‘ was erg goed, maar misschien net onder de maatstaf van deze regisseur. Het eerste deel van `Nymphomaniac‘ is opnieuw een meesterwerk. Jammer is dat de film vanwege haar lengte van vier uur voor bioscoop exploitatie in tweeën geknipt is.
Quote: `How awfull that everything has to be so trivial’.
´As a cultural radical, I can’t make a film without penetration.’ Je kan geen film maken over een nymfomaan zonder beeld van penetratie zo weten we van Lars von Trier uit een interview met het Londense blad Time Out: Seks is een zonneklaar hoofdthema van `Nymphomaniac´. Maar het is geen pornofilm, wat deel 1 betreft ook geen sentimentele film en ook geen film die de lust in seks ontneemt. Wel is het een film die de liefde voor het beeld en voor verhalen tot uitdrukking brengt. `Nymphomaniac 1‘ is een briljant vertelde film. Bovendien is hij een verademing in een van porno, sentimentaliteit, commercie en effectbejag vervulde internet, reclame en entertainment wereld.
Recensie Lars von Trier (2013) Nymphomaniac 1
