Studiopresentatie Dansateliers bewijst nut en noodzaak van talentontwikkeling.
In de veilige setting van de studio’s van Dansateliers aan de ’s Gravendijkwal mocht een gemêleerd gezelschap bezoekers zich vergapen aan het resultaat van een onderzoeksperiode van twee jonge dansmakers. Alhoewel, dansmakers? Het programma begon, na een introductie van de nieuwe artistiek leider van Dansateliers, Kristin de Groot, met de performance ‘Momenten van Ralitza’ van maker Fabian Holle. Onderzoeksobject van deze indrukwekkende performance is ‘vrijheid en de beperking hiervan’. Dat Holle geen choreograaf van huis uit is deert niet. Mijn hemel, wat een talentvolle (dans-) maker! Na het openingspraatje van De Groot wordt het publiek als in een sliert door het wonderschone oude HBS gebouw geleid naar een van de studio’s. Enigszins gedesoriënteerd van deze tocht, wordt het publiek, met in de verte klinkend pianospel van Domenico Scarlatti, in de witte serene ‘Kubrick-achtige’ ruimte ontvangen. Hoeveel meer sacraliteit mag een mens verwachten op een mislukte zomeravond in Rotterdam-West? Op scène staat bij binnenkomst danseres Ralitza Malehounova haar publiek enigszins provocerend in attitude en blik al op te wachten. Daar staat iemand! Ze proclameert tekst, golven van woorden. Met een sterke mimiek en een tergend fysiek worden ritmisch, het associatieve vermogen van het publiek testend, indrukwekkende poëtische ladingen over het stille publiek uitgestort. Fabian Holle boetseert in zijn choreografie met het indrukwekkende lichaam van de danseres die het zich allemaal moet laten welgevallen. Of, doet ze er zelf juist nog een tandje bij? ‘Physical’, ‘Desire’ proclameert de vrouw die zwenkt tussen rekbaarheid en de verbeelding van de fysieke kracht, in deze emotionele exploratie over de drang naar vrijheid. Op een plek staand, 40 minuten lang en toch spannend tot de ruimte verhouden. In de beperking je kracht tonen als ultieme overwinning op die beperking. Dat is onder meer de kracht, de intensiteit, de spanning in deze integere performance.
De litanie duurt en duurt maar. Wijken zal zij niet, noch overgeven aan de terreur van de onvrijheid die lijkt te spelen in haar getroebleerde hoofd, hart en ziel. En, op wat voor manier drijft Malehounova haar lichaam keer op keer tot het uiterste, volhardend staand op die ene plek waar ze maar niet vanaf komt. Dan weer met een blik op oneindig en dan weer een blik met angst of vol afgrijzen vervuld, waarbij het lichaam van een totale spierspanning naar een bijna spastische ogend ‘Alien-achtige’ monsterlijk creatuur wordt gedirigeerd. Onder de klanken van de soundscape van sounddesigner Jaap van Keulen verwordt deze mix doorlopend gelardeerd met een mantra van woorden, tot een bijna magisch-realistische “Blade Runner-achtige” still van een tijd, die nog vergelegen is van ons.
Malehounova’s stem proclameert haar diepste zielenroerselen:
“Some say freedom lies in the experience of freedom. So freedom would be the experience of doing something you really like doing. And doing it freely, like dancing. And unfreedom is the feeling that you do something unfree and reluctantly, so the experience of constraint.
Are we not determined by our desires, passions, fears and longings?”
De nieuwbakken choreograaf Fabian Holle, een op de theaterschool in Utrecht opgeleide acteur en theatermaker, blijkt het vermogen te hebben op een abstraherend level nut, noodzaak en essentie van z’n onderzoek naar ‘vrijheid en de beperking hiervan’ voor het voetlicht te brengen. Beklemmend, hypnotiserend en vervreemdend is deze excellent uitgevoerde en rijk associatieve performance. “Freedom is an illusion”, maar niet voor Holle die naar het schijnt heel intuïtief de logica van z’n zorgvuldig opgebouwde dramaturgische ontwikkeling ogenschijnlijk losjes in z’n performance geïnternaliseerd weet. Is het ’t ‘maagdelijk witte’ choreografie talent van Holle of zien we hier de meesterlijke hand van de dramaturg (en oud artistiek leider van Dansateliers) van ‘Momenten van Ralitza’ Amy Gale aan het werk?
De tweede studiopresentatie van de avond, GIAMBOLOGNA 2012, was van de hand van Guilio D’Anna, geen onbekende in de stal van Dansateliers. Tijdens One Night Dance 2009 maakte hij nog de voorstelling UN-PLAYED. In 2011 werd D’Anna geselecteerd voor het internationale talentontwikkelingsproject ChoreoRoamEurope waar Dansateliers voor Nederland in participeert. Het zijn wel vaker de schone kunsten die nopen tot creativiteit met een eigen draai, invulling zo u wilt een eigen twist. Het was de Biënnale van Venetië die inspiratiebron verschafte aan D’Anna. Een eigentijdse versie van Urs Fisher’s Giambologna’s beeldhouwwerk ‘De Sabijnse maagdenroof’ trof hem diep. Een eerste verkenning voor dit project resulteerde in een presentatie tijdens een ChoreoRamEurope eerder. De presentatie nu bij Dansateliers borduurt daar verder op. Drie performers, divers in leeftijd, lichaamsbouw als ook in ‘toon de fysiek’. Guilio D’Anna vindt aan zijn zijde de begin vijftiger Soosan Gilson en de beduidend jongere begin twintiger Agnese Rosati. Een mooi trio aan wat het menselijk lichaam soms aan schoonheid in relatie tot leeftijd, of tot een volumineus voorkomen en de onvolkomenheden in al haar ontwapening aan de dag weet te leggen. God is soms een merkwaardig beeldhouwer. Dat zelfde is ook te zeggen van D’Anna.
‘I Pose’ roept de choreograaf wat onhandig de ruimte in. En, inderdaad er worden verschillende poses aangenomen. Op de achterwand worden naam, beeldhouwwerk en jaartal geprojecteerd. Het gezelschap neemt bij behorende poses aan, soms in samenspel met elkaar dan weer individueel. Al doende worden teksten geroepen. Niet zomaar tekst, neen er is een verband! Het ene woord wordt associatief, zij het wat gekunsteld en ‘clumsy’, op een te voor de hand liggende, doch gezochte manier als een ‘toevalsketting’ aan elkaar gekoppeld. De poses die worden aangenomen zijn even onhandig als teveel te willen ‘pleasen’ in de overdaad van de inmiddels nou wel bekende ‘clumsiness’. Er wordt gewoonweg niet met esthetiek bewogen, niet in harmonie met de ruimte en tijd, dan wel enige vorm van spanning of enige intentie tot een begin van exaltatie gezocht. Laat staan dat het ook enigszins gevonden wordt. Wat heeft deze wel zeer overdreven onderkoeldheid in vorm en presentatie te maken met de uitmuntende standaardwerken uit de kunstgeschiedenis? Of het nu Bacon, Botteceli of Michelangelo’s ‘Pieta’ betreft, het verband blijft in het vage. Even is er scherpte. De K ziekte wordt vernoemd, eenzaamheid enigszins beroerd en suïcide passeert ook nog losjes de revue. Nu is relativering en een hoog Monty Python gehalte doorgaans gezond en amusant. Maar de noodzaak of overweging om deze vorm te kiezen in sfeer, toon van performance, zeker in relatie tot de oorspronkelijke inspiratiebron en het beroepen op klassieke ‘poses’ uit kunstgeschiedenis, ontbreekt geheel. Onlangs ontving Guilio D’Anna nog lovende recensies voor zijn duet ‘Parkinson’. Het is hem meer dan gegund, maar deze keer weet hij niet te boeien, is de uitvoering van GIAMBOLOGNA 2012 doorgaans slordig, loopt over van geveinsde desinteresse en vraagt om nog een serieuze reflectie binnen de veilige kaders van de proeftuin. Het lab Dansateliers, waarin een eigen danstaal ontwikkeld mag worden, is er voor bedoeld, dankt er haar bestaansrecht aan.
Dansateliers kan bogen op een rijke geschiedenis op het gebied van talentontwikkeling. Nut, noodzaak en belang daarvan zijn evident, zowel in Nederland als internationaal. Wat geplande bezuinigingen zullen betekenen is gelegen in een onzekere toekomst voor dit instituut van statuur. De studiopresentaties bewijzen het bestaansrecht van een talentontwikkelingsinstituut dat Dansateliers al sinds jaar en dag is.
